اثر همزیستی قارچهای میکوریزا (vam) بر شاخص های اکوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه زوفا (hyssopus officinalis l.) تحت شرایط کمبود آب

بعضی از گیاهان زراعی از قابلیت مقاومت در برابر تنش های محیطی برخوردار بوده، به طوری که با مکانیزم عمل خود مانع از تولید بیشتر اکسیژن¬های رادیکال آزاد شده و یا با آنها مقابله می کنند. بر این اساس، به منظور بررسی اثر گونه های قارچی با رابطه میکوریزایی بر خصوصیات اکوفیزیولوژیکی گیاه زوفا (hyssopus officinalis l.)، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1391و 1392در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی - پیرانشهر ("31 40 ?36 شمالی، و "45 9 ?45 شرقی) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل گونه¬های قارچ میکوریزا (glomus mosseae, g. intraradices, g. fasiculatum, g. claroideum, acaulospora longula و شاهد بدون میکوریزا) و آبیاری در چهار سطح (آبیاری در 80، 70، 60 و 50% ظرفیت زراعی) بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر متقابل بین آبیاری و گونه های میکوریزا بر درصد کلونیزاسیون، صفات مورفولوژیک، عملکرد بیولوژیک و پروتئین، صفات فیزیولوژیک و بر میزان فعالیت کاتالاز و سوپراکسیددیسموتاز غلظت مالون ¬دی¬آلدئید، گلایسین بتائین، پرولین، کربوهیدراتهای کل محلول، و اثر آبیاری و میکوریزا بر میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز معنی دار شد. ترتیب بیشترین میزان آلودگی ریشه زوفا با fasiculatum g. بین 25/13 تا 52/02%، g. mosseae بین 28/72 تا 46/37%، g. intraradices بین 29/26 تا 44/56% و g. claroideum بین 18/39تا 42/03%، و a. longula بین 18/39 تا 38/37%، در مقایسه با شاهد بین 11/62 تا 16/54%، بود که با افزایش شدت تنش درصد کلونیزاسیون با همین ترتیب افزایش بیشتری داشت. کمترین درصد وزنی اسانس به ترتیب در ظرفیت های زراعی 50% مربوط به mosseae g. بود، و در 60، 70 و 80% از همزیستی با گونه fasiculatum g. به دست آمدند. بالاترین عملکرد اسانس از گیاهان تلقیح شده با گونه های intraradices g. و mosseae g. در هر دو سال آزمایش به دست آمد. کمترین فعالیت سوپراکسید دیسموتاز مربوط به تیمارهای آبیاری 80% ظرفیت زراعی در همزیستی با گونه های a. longula و g. mosseae، و در آبیاری 60% در همزیستی با g. fasiculatum بود. کمترین فعالیت کاتالاز در برگ گیاهان تلقیح شده با a. longula در 80%، و گونه g. claroideum در 70% ظرفیت زراعی مشاهده شد، درحالیکه بقیه ترکیبات تیماری تفاوتی با شاهد نداشتند. بیشترین میزان آسکوربات پراکسیداز هم مربوط به آبیاری در 50% ظرفیت زراعی، و همچنین گیاهان غیر میکوریزایی بود. بالاترین غلظت مالون دی¬¬آلدئید ( nmol/g fresh weight129/6) در کلیه سطوح آبیاری مربوط به گیاهان غیرمیکوریزایی بود، ولی بیشترین مقادیر پرولین و گلایسین بتائین در تیمارهای آبیاری در 50 و 60% ظرفیت زراعی مشاهده شدند، طوریکه گیاهان همزیست به اندازه شاهد تجمع پرولین داشتند. با وجود روند مشابه در انباشت کربوهیدراتهای کل محلول، این تنظیم کننده اسمزی و گلایسین بتائین به شدت پرولین در برگها تولید نشد. به طور کلی گونه¬های میکوریزا با افزایش پایداری غشاء سلولی و میزان فعالیت آنزیم¬های آنتی اکسیدانت، و غلظت بیومارکر مالون¬ دی آلدئید بدنبال افزایش تنش آبی در تیمارهای میکوریزایی نسبت به گیاهان شاهد، در تعدیل این تنش و بازده مصرف آب موثر بوده اند. بیشترین مقدار فسفر و پتاسیم در برگ و دانه، در کلیه سطوح آبیاری در گیاهان آلوده به گونه g. fasiculatum و mosseae g. به دست آمد. با افزایش تنش کمبود آب (افزایش فاصله آبیاری از 80 تا 50% ظرفیت زراعی) میزان نیتروژن برگ افزایش معنی داری داشت. از نظر درصد نیتروژن برگ، در ظرفیت¬های زراعی 80 ، 70 و 60% برتری با گیاهان همزیست با گونه g. fasiculatum بود، در حالیکه در تنش شدید (ظرفیت زراعی 50%) گونه g. intraradices بیشترین تجمع نیتروژن را به خود اختصاص داد.